საგზაო ტრანსპორტით ატმოსფეროს დაბინძურების დონის შეფასების მეთოდოლოგია ქალაქის გარემოსდაცვითი მდგომარეობის მართვის პროექტებში

ავტორები: ოლენა ბაკულიჩი, ევგენი სამოილენკო, იური პესკოვეცი

საკვანძო სიტყვები: დაბინძურების შეფასების მეთოდოლოგია; დაბინძურების დონე; პროექტის მენეჯმენტი; ტრანსპორტი; ეკოლოგიური მახასიათებლები.

J.E.L. Classification: О100, О110, О190

DOI: https://doi.org/10.52244/ep.2023.25.12

ციტირებისათვის: Bakulich O., Samoilenko E., Peskovets Yu., (2023) Methodology for assessing the level of atmospheric pollution by road transport in the projects of management of environmental state of a city. Economic Profile. Vol. 18, 1(25), p. 25-29. DOI: https://doi.org/10.52244/ep.2023.25.12

ანოტაცია.

გარემოს დაბინძურების დონე არის მთავარი კრიტერიუმი, რომელიც განსაზღვრავს ქალაქებში ცხოვრების ხარისხს. ქალაქების ერთ-ერთი ყველაზე საშიში ეკოლოგიური პრობლემა, რომელიც გავლენას ახდენს მოსახლეობის ჯანმრთელობაზე, არის ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურება საგზაო ტრანსპორტით. ქალაქ კიევში 2020 წელს სტაციონარული წყაროებიდან დამაბინძურებლების ემისიების საერთო მოცულობამ შეადგინა 25,5 ათასი ტონა, მობილური წყაროებიდან თითქმის 9-ჯერ მეტი - 225,8 ათასი ტონა. ჰაერის დაბინძურების ყოვლისმომცველი ინდექსი (API) გამოიყენება ქალაქებში ჰაერის ხარისხის დასახასიათებლად, რომელიც საშუალებას გვაძლევს განვსაზღვროთ რამდენჯერ აღემატება ჰაერის დაბინძურების საერთო დონე დასაშვებ მნიშვნელობას და დავადგინოთ ნივთიერებები, რომლებიც ყველაზე მეტად ხელს უწყობენ ატმოსფეროს დაბინძურებას. ევროპის უმეტეს ქვეყნებში, აშშ-ში, კანადაში და სხვებში, ჰაერის ხარისხის ინდექსი (AQI) გამოიყენება ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების დონის გასაკონტროლებლად. AQI-ის გაანგარიშებისას დამაბინძურებლების კონცენტრაცია განისაზღვრება საველე კვლევებით (მონიტორინგი) ან მათემატიკური მოდელირებით. მონიტორინგისგან განსხვავებით, რომელიც საკმაოდ ძვირადღირებული კვლევაა, მათემატიკური მოდელირება უზრუნველყოფს არა მხოლოდ ატმოსფერული დაბინძურების დონის ოპერატიულ შეფასებას, არამედ შესაძლებელს ხდის ჰაერის მდგომარეობის პროგნოზირებას და დამაბინძურებლების ემისიების შემცირების სტრატეგიების განსაზღვრას. ამასთან დაკავშირებით, უკიდურესად გადაუდებელი ამოცანაა ისეთი მეთოდების შექმნა, რომლებიც საშუალებას მოგვცემს გაკეთდეს ქალაქებში ატმოსფერული დაბინძურების დონის ოპერატიული პროგნოზები და თავიდან ავიცილოთ კრიტიკული სიტუაციები.

1. Gutarevich Yu. F., Zerkalov D. V., Govorun A. G., Korpach A. A., Merzhyevska L.P. (2006) Ecology and road transport: Manual. – K.: Aristey, 292p. [in Ukrainian]
2. Abramovskij E.R., Karplyuk V.І., Peremetchik M.M. (2011) Atmosphere of big cities. Dn-sk.: Science and Education. – 350 p. [in Ukrainian]
3. R. Berkowicz, M. Ketzel, S. S. Jensen, M. Hvidberg, O. Raaschou-Nielsen (2008) Evaluation and application of OSPM for traffic pollution assessment for a large number of street locations. Environ. Model. Softw., 23, 296. doi:10.1016/J.ENVSOFT.2007.04.007
4. Berkowicz R. (2000) OSPM – a parameterized street pollution model // Kluwer Academ. Publishers. Netherlands. Environmental Monitoring and assessment. – Vol. 65. – P. 341-359.
5. Bakulich O.O., Oliynyk R.V., Samoylenko E.S. (2015) Potential environmental hazards of street canyons. Bulletin of the National Transport University. "Technical Sciences" series. Issue 1 (31). Pp. 18-26. URL: http://publications.ntu.edu.ua/visnyk/31_1_tech_2015/018-026.pdf [in Ukrainian]
6. Bakulich O.O., Samoylenko E.S. (2021) Dynamics of pollution level in urban areas. Bulletin of the National Transport University. "Technical Sciences" series. Scientific and technical collection. Issue 1 (48). Pp. 12-19. URL: http://publications.ntu.edu.ua/visnyk/48/012-019.pdf [in Ukrainian]
7. Bakulich O.O., Grebelnik M.M., Samoylenko E.S. (2022) Environmental security management of the megapolis. Bulletin of the National Transport University. "Technical Sciences" series. Scientific and technical collection. Issue 1 (51). Pp. 12-20. DOI: 10.33744/2308-6645-2022-1-51-020-027 URL:http://publications.ntu.edu.ua/visnyk/48/012-019.pdf [in Ukrainian]